Vitamine D, de anti-reumavitamine

Reumatoïde artritis is een ziekte waarbij gewrichten zijn ontstoken. Handen, polsen, enkels en voeten kunnen pijnlijk, dik of stijf zijn, waardoor strekkende bewegingen moeilijk zijn. Hoewel het artsen steeds beter lukt om het verloop van reuma, zoals reumatoïde artritis in het dagelijkse spraakgebruik heet, met medicijnen onder controle te houden en de kwaliteit van leven van reumapatiënten te verbeteren, kunnen ze de ziekte nog niet genezen. 

Gezondheidswetenschappers bestuderen al jarenlang het effect van leefstijl op het ontstaan en het verloop van reuma. Uit dat onderzoek blijkt dat een gezonde leefstijl met verantwoorde lichaamsbeweging en een goede voeding de reuma weliswaar niet kan voorkomen, maar de kans op de aandoening wel kan verminderen. 

Een goede vitamine D-spiegel is één van de leefstijlfactoren die de kans op reumatoïde artritis klein houdt en, bij mensen die reuma hebben, de ernst van de ziekte verzacht.  

Bij reumatoïde artritis valt het immuunsysteem per abuis de weefsels in de gewrichten aan. De kans op het ontstaan van een auto-immuunziekte als reuma, maar ook de ernst van de consequenties daarvan, is kleiner als er voldoende vitamine D in het lichaam aanwezig is. Ook het immuunsysteem heeft immers vitamine D nodig om goed te kunnen functioneren. Immunologen spreken in dat verband van de ‘tolerogene werking van vitamine D’.  

Epidemiologische studies suggereren dat een relatief hoge vitamine D-spiegel de kans op het ontstaan van reuma met 24 procent verminderen. Volgens die studies is de vitamine D-spiegel bij reumapatiënten gemiddeld 16,5 nmol/L lager dan bij mensen zonder reuma. Dezelfde studies laten zien dat reuma minder ernstig is naarmate er meer vitamine D in het bloed van reumapatiënten aanwezig is.  

Zulke gegevens zijn hoopvol maar leveren nog geen bewijs. Het is voorstelbaar dat gezonde mensen of mensen waarbij gevolgen van de ziekte betrekkelijk gering zijn, makkelijker kunnen bewegen, dus ook vaker buiten komen en door de blootstelling aan zonlicht een hogere vitamine D-spiegel hebben.  

Er zijn echter ook studies waarin onderzoekers vitamine D aan proefpersonen hebben gegeven. De uitkomsten van zulk onderzoek zijn veelzeggender. Een recent onderzoek waarvoor dit geldt is de studie die in 2022 verscheen in de BMJ en waaraan in totaal meer dan 25.000 vijftigplussers als proefpersoon meewerkten. Een deel van de proefpersonen slikte ruim vijf jaar dagelijks een supplement met 2000 IE vitamine D3, een deel ander een placebo. In de eerstgenoemde groep steeg de vitamine D-spiegel. Na een jaar suppletie was die spiegel gestegen van gemiddeld 74 nmol/L tot 104 nmol/L. (De beginwaarde was al betrekkelijk hoog. Het onderzoek is uitgevoerd in een regio waarin de zon veel schijnt.) 

Tijdens de studie kregen 155 proefpersonen in de placebogroep een auto-immuunziekte zoals reumatoïde artritis. In de suppletiegroep waren dat er 123. Dit verschil was statistisch significant. Dat impliceert dat een verhoging van de vitamine D-spiegel door suppletie met vitamine D de kans op een auto-immuunaandoening met 22 procent vermindert. 

Toen de onderzoekers apart naar reuma keken, zagen ze dat de proefpersonen in de vitamine D-groep 42 procent minder kans hadden op reuma dan de proefpersonen in de andere groep. Dit verschil was echter niet statistisch significant.  

Meer duidelijkheid is er als het gaat om effect van een verhoging van de vitamine D-spiegel door supplementen bij mensen waarbij artsen reumatoïde artritis hebben vastgesteld. In 2020 zetten onderzoekers van Tianjin University in China de uitkomsten van zes eerder verschenen studies op een rijtje en stelden vervolgens vast dat reumapatiënten in hun dagelijks leven minder last van pijn hadden door extra vitamine D. Patiënten die vitamine D-supplementen kregen rapporteerden bovendien dat hun gewrichten minder pijnlijk waren.