Elke dag een beetje zonlicht wordt weer gewoon gezond

Geen enkel land doet zoveel onderzoek naar de effecten van blootstelling aan zonlicht als Australië. Als in dat land de richtlijnen voor verantwoorde blootstelling aan zonlicht verandert, is er iets aan de hand. Het negatieve imago van zonlicht heeft zijn langste tijd gehad.

“Als het om zonlicht gaat, hebben dermatologen zich jarenlang blindgestaard op huidkanker”, zegt de Britse hoogleraar en dermatoloog Richard Weller in een artikel dat in april 2024 verscheen in de Daily Mail. “Daardoor zijn dermatologen vergeten dat zonlicht ook positieve effecten op de gezondheid heeft.” Het gevolg van die eenzijdige kijk op zonlicht was dat voorlichters en dermatologen iedereen adviseerden de huid met kleding te beschermen tegen de zomerzon en onbedekte lichaamsdelen zoals handen en gezicht in te smeren met zonnebrandcrème.

Naleving van dat advies verminderde de kans op het verbranden van de huid – en inderdaad, in een huid die meerdere keren verbrandt ontstaan vaker vormen van huidkanker. Maar aan de andere kant zorgen de adviezen van de experts er ook voor dat mensen nauwelijks nog kunnen profiteren van de positieve gezondheidseffecten van zonlicht.

Het UV-B licht dat in overmaat de huid verbrandt, laat huidcellen ook vitamine D aanmaken. Terwijl mensen die vaak verbranden inderdaad een verhoogde kans op een melanoom [een gevreesde vorm van huidkanker] hebben, verbetert een hoge vitamine D-spiegel ook de perspectieven van melanoompatiënten. Volgens een onderzoek dat in 2009 verscheen in de Journal of Clinical Oncology is bij een optimale vitamine D-spiegel niet alleen de kans op genezing groter, maar is ook de kans op terugkeer van de ziekte kleiner.

“Het huidige advies [van de Britse gezondheidsautoriteiten] om directe blootstelling aan zonlicht zoveel mogelijk te beperken is aan vervanging toe”, zegt Weller. “Een tekort aan zonlicht veroorzaakt op termijn meer doden dan zonlicht zelf.” Hij verwijst naar een Zweeds onderzoek dat in 2014 verscheen in de Journal of Internal Medicine, waarin het mijden van zonlicht de kans op overlijden met een factor twee vergrootte.

Gidsland Australië

In Australië hebben de gezondheidsautoriteiten nu besloten het roer om te gooien. Die ommezwaai gaat consequenties krijgen, want Australië is leidend als het om zonlicht en de huid gaat. Omdat in het zonovergoten Australië veel mensen met een witte huid wonen, komt huidkanker in Australië twee keer vaker voor dan in West-Europa. Volgens sommige berekeningen krijgen van elke 3 Australiërs er 2 huidkanker. Om die reden investeert het land zoveel in onderzoek naar zonlicht dat Australië op dat gebied is gaan gelden als een gidsland.

In de nieuwe richtlijnen onderscheiden de Australiërs drie huidtypes: een lichte huid die snel verbrandt maar ook snel vitamine D aanmaakt, een donkere huid die niet snel verbrandt maar langzaam vitamine D aanmaakt en een lichtgekleurde huid die tussen die twee inzit.

“Het belangrijkste verschil met de oude richtlijnen is dat we mensen met een donkere huid niet meer vertellen dat ze onder alle omstandigheden hun huid moeten beschermen tegen zonlicht”, vertelt Anne Cust, een kanker-epidemioloog en hoogleraar van de universiteit van Sydney. Alleen als ze meerdere uren op zonnige dagen buiten zijn, kunnen mensen met een donkere huid hun huid beter met kleding beschermen tegen verbranding.

Voor mensen met een lichte of een lichtgekleurde huid blijven de vernieuwde Australische richtlijnen rekening houden met het risico op huidkanker. Maar ook die twee groepen krijgen nu ook het advies naar buiten te gaan en op een verstandige manier zonlicht op te vangen.

Elke dag een beetje UV-licht

Het grote probleem met het moderne zongedrag is dat we bijna het hele jaar door zonlicht mijden, en dan tijdens een vakantie van een paar weken meer zonlicht incasseren dan goed is voor de huid, legt de Britse hoogleraar Weller uit. We kunnen beter elke dag tussen 11 uur ’s morgens en 3 uur 's middags buiten een hoeveelheid zonlicht opvangen die geen gevaar voor verbranding oplevert, maar waardoor de huid wel meer vitamine D gaat aanmaken.

In Australië is het zonlicht zo krachtig dat mensen met een lichte huid die hun gezicht, armen en benen onbeschermd blootstellen aan daglicht binnen enkele minuten voldoende UVB-licht hebben opgevangen. Maar in Noordelijkere gebieden, zeker als daar de zon regelmatig achter de wolken verschuilt, kan dat oplopen tot een uur. “Dit betekent dat we ons in een land als Groot-Brittannië moeten gaan concentreren op manieren om meer zonlicht op te vangen”, zegt Weller. In Engeland, net als in Nederland, is het voor mensen met een lichte huid (die dus relatief makkelijk vitamine D kunnen aanmaken) in de herfst, winter en de eerste lentemaanden met geen mogelijkheid voldoende zonlicht kunnen opvangen om in hun behoefte aan vitamine D te voorzien. In die periode hebben ze dus so-wie-so supplementen nodig – of kunstmatig UV-licht.

Supplementen?

Volgens een Amerikaanse overzichtsstudie uit 2016 vergroot het tekort aan zonlicht de kans op onder meer voortijdig overlijden, darmkanker, borstkanker, prostaatkanker, alvleesklierkanker, een hoge bloeddruk, hart- en vaatziekte, type-1 en type-2-diabetes, obesitas, de ziekte van Alzheimer, multiple sclerose, reuma, psoriasis en oogaandoeningen. Suppletie met vitamine D, bedoeld om het tekort aan zonlicht te compenseren, kan de kans op deze ziekten en aandoeningen gedeeltelijk normaliseren – maar niet volledig.

De positieve gezondheidseffecten van zonlicht gaan verder dan vitamine D. Wie overdag zonlicht opvangt, zorgt er bijvoorbeeld voor dat de biologische klok van het lichaam goed blijft lopen. Dat verbetert de kwaliteit van de slaap en beschermt tegen hart- en vaatziekte. Daarnaast laat zonlicht huidcellen stikstokmonoxide afscheiden, waardoor bloedvaten soepel worden en de bloeddruk zakt. “Die processen hebben niets met vitamine D te maken”, zegt hoogleraar Weller. “Hoewel het nemen van een vitamine D-supplement het niveau van die vitamine helpt normaliseren, zorgt het niet voor al die andere positieve effecten van zonlicht.”